Leerlingen weten niet meer wat focus is
Waarom het competentiemodel Mediawijsheid niet compleet is‘Even denken.
Als ¾ dus 75% is, dan’
PING!
‘… euh, dus ¾ is 75%, dan is ⅖’
PING!
‘ehm, ⅖ is dan … eh, ¾ is 75% en dan is ⅖’
POING!
‘Eh.’
-Ontgrendeld telefoon. Leest appje. Stuurt emoticon. Legt smartphone weg. Klikt meteen chatmelding op laptopscherm weg-
‘Goed. ⅖ is dus …’
PING!
‘Pff…’
Aandacht is alles.
Waar onze aandacht is, daar zijn we zelf. Veel aandacht van onze leerlingen gaat naar pings, piepjes, likes en slimme algoritmes. Wat betekent dit eigenlijk voor het leren van kinderen? Heeft het invloed op hun schoolprestaties?
Het korte antwoord: ja.
Wat doet het dan?
Doorlopende afleiding maakt dat leerlingen zich niet meer goed kunnen concentreren op hun schoolwerk, waardoor er minder blijft hangen én ze er veel langer over doen.
Het maakt dat ze zelfs onder schooltijd snappen of gamen en dus niet met hun leerstof bezig zijn.
Het zorgt ervoor dat ze minder slapen, waardoor ze moe en ongeconcentreerd in de les zitten.
Hoe komt dat eigenlijk? Waarom zitten ze er zo veel op en waarom heeft het zo’n invloed op wat ze verder doen?
Na het lezen van dit boek weet je hoe het zit. Het maakt gegarandeerd wat in je los als je weet hoe ontzettend misbruik er wordt gemaakt van nieuwe kennis over ons brein. Hoe app-bouwers die kennis bijvoorbeeld gebruiken om hun app zo verslavend mogelijk te maken.
Maar.
Als iedereen die kennis zou hebben, zou dat een groot verschil maken in hoeverre we bereid zijn het spelletje nog langer mee te spelen. En dan beseffen we ook dat we onze kinderen in een jungle loslaten zonder routekaart om eruit te komen. Hoog tijd dat we die beschikbaar maken.
Wat is er dan eigenlijk mis?
Om dat te begrijpen, moet je de werking van het brein een beetje begrijpen.
Je brein bestaat uit verschillende netwerken, elk met een eigen functie. Onze primaire reacties komen uit ons reflexbrein. Dit brein stamt uit de vroege ontwikkeling van de mens en reageert direct op potentieel gevaar en genot. Het is dol op aandacht, beloningen, nieuwe informatie en smeuïge feiten. Oftewel: DOPAMINE! Het werkt razendsnel, heeft eindeloze energie en is niet te hóuden als het getriggerd wordt. Je snapt direct: pings, likes, feeds, reals, games: je reflexbrein kan z’n geluk niet op. Klopt. Dat is precies de bedoeling.
Dan heb je ook nog een denkend brein. Dit is het brein waar je je met inspanning ontwikkelt, waar oplossingen bedacht worden, waar je leert, onthoudt, etc. Dit brein is trager, heeft focus nodig om goed te functioneren en verbruikt veel energie. Een uur flink leren en je voelt je moe worden. Dan heb je tijd nodig om op te laden. Je begrijpt dat het inspanning vereist om je aandacht bij je denkende brein te houden.
Tot slot: het archiverend brein. Dit is actief als de rest niet actief is. Als dus je reflexbrein en je denkende brein niets doen en tot rust kunnen komen. Indrukken worden verwerkt, nieuwe kennis kan verbonden worden met al aanwezige kennis en zo kunnen ineens alle puzzelstukjes op hun plaats vallen en EUREKA! krijg je een geweldige ingeving. Dit is waarom de meest briljante uitvindingen tijdens wandelingetjes of onder de douche opkomen.
Nog een feitje over het brein
Je brein is energie-efficiënt. Alles wat vaker voorbij komt of belangrijk genoeg is, wordt geautomatiseerd en voortaan reageert je reflexbrein hierop: de automatische piloot gaat aan. Dat is natuurlijk handig, maar het nadeel is dat als iets eenmaal is geautomatiseerd, het lastig is om een andere manier aan te leren. Voor je het weet zit je weer op de snelweg, terwijl je eigenlijk een nieuwe afslag had willen creëren of een andere weg had willen nemen. Voor je het weet heb je social alweer geopend, terwijl je je had voorgenomen eerst je huiswerk af te maken.
lees verder onder deze leestips
vervolg van het blog
Weg focus
Afleiding triggert ons reflexbrein. Op smartphones en tijdens online werken barst het van de afleidingen waar ons reflexbrein op aangaat. Het kaapt constant onze aandacht weg, waardoor we niet meer onze aandacht bij ons denkbrein kunnen houden. En daar is juist langere aandacht – focus – voor nodig. In dat denkend brein zitten onze oplossingen, onze creativiteit, onze potenties. Maar daar kunnen we dus steeds minder echt bij blijven.
Daar komt bij dat we ook niet meer pauzeren. Want pauzeren met een scherm is geen pauze. Tenminste: niet voor onze hersenen. Dus is er niet de mogelijkheid echt tot rust te komen en om het archiverende brein zijn werk te laten doen.
Hier met die aandacht
Dit is wat alle makers van apps, van games, van social, van online advertenties, van banners, van pop-ups en alles wat ons constant afleidt, weten en inzetten. Constant dat reflexbrein triggeren. Daar wordt de directe aandacht getrokken, daar ontstaat de mogelijkheid tot verslaving (automatische piloot) en dat is mooi want een verslaafde is een constante ‘klant’.
Wat te doen?
Goed. Terug naar onze leerlingen. Wat moeten we met die constante afleiding van hen? Hoe zorgen we dat het hun leren niet in de weg zit? Weg technologie? Nee, natuurlijk niet. In zichzelf is technologie geweldig, maar je moet er wel goed mee leren omgaan, omdat het anders je aandacht overneemt.
Wat mist in het competentiemodel Mediawijsheid
De allerbelangrijkste vaardigheid die leerlingen moeten leren is scherm-vrij kunnen zijn. Dat betekent niet dat ze zonder schermen moeten leven, maar dat ze vrij met schermen om kunnen gaan. Dat ze zelf kiezen wanneer hun aandacht op hun smartphone en wanneer op iets anders gericht is. Dat een smartphone dat niet voor hen bepaalt.
Hoe kun je je leerlingen helpen dit te ontwikkelen?
Tips uit Van Brokkelbrein naar Focus:
- Werk aan metacognitie. Vertel je leerlingen hoe hun brein werkt, zodat ze weten wat het nodig heeft en hoe er een spel gespeeld wordt met hun aandacht.
- Leer je leerlingen de kunst van het focussen en ont-focussen. Oftewel: langere tijd geconcentreerd werken en daarna pauze.
- Zorg voor échte pauzes waarin je leerlingen scherm-vrij zijn. Dat is: zelfs niet aan een scherm dénken. En dat kan prima met minipauzes van een paar minuten.
- Geef je leerlingen aandachtstraining, zodat ze leren zich echt ergens op te concentreren en ze verleidingen leren weerstaan of hun aandacht weer terug kunnen brengen naar waar ze mee bezig waren.
‘Als Steve Jobs voortdurend in de weer was geweest met zijn iPhone, dan had hij de iPhone nooit bedacht.’
Aandacht is schaars. Laten we eraan bijdragen dat de aandacht van leerlingen niet meer constant wordt weggekaapt, maar ze het kunnen inzetten voor leren, creativiteit, geheugen en welbevinden.
Alle informatie uit: Van Brokkelbrein naar Focus – Praktijkgids voor docenten over aandacht, social media en het brein. Gerjanne Dirksen, Theo Compernolle en Gertie Verreck. Uitgeverij Synaps. 2021.
Zó herkenbaar. Werk op het ROC. Het is heel moeilijk om de studenten los te weken van hun mobiel of beeldscherm……
Zou jij graag zien dat daar wat aan verandert?
Mooie samenvatting Maarten, het boek is echt heel zinnig en is herkenbaar voor this en in de klas. Er zijn lessen over gemaakt door Bureau Jeugd en Media: “Zorg goed voor jezelf”. Een aanrader om mee te nemen in je publicaties!
Cynthia, dank voor je compliment maar de credits horen geheel naar Linda te gaan. Voor volgende lezers: De lessen die Cynthia van Gelderen noemt zijn hier terug te vinden: https://www.lessonup.com/nl/channel/deinternethelden/series/wqJSeSaDcG2vJau5Q