Algoritmes en data-opslag digitale leermiddelen vragen om bewuste omgang

Hoe werkt de techniek achter digitale leermiddelen eigenlijk? Daar zijn we ons volgens de Toezichthouder nog te weinig van bewust. Een artikel in NRC op 25 januari 2024 laat zien dat we de ‘voorkant’ van deze middelen gebruiken: het programma dat we zien en waar wij en leerlingen mee kunnen werken. Maar er is ook een ‘achterkant’. Die zien we niet, maar het is belangrijk daar wél wat over te weten. Zo wordt het programma door algoritmes gestuurd, terwijl we niet weten hoe die algoritmes werken. Zo wordt er (heel veel) data van leerlingen opgeslagen, maar we weten niet welke data en met welk doel. De Toezichthouder waarschuwt inmiddels voor deze twee factoren en vindt dat leerkrachten veel beter op de hoogte zouden moeten zijn van de risico’s hiervan.

Bureau Spotlight schreef een blog over dit onderwerp. Daaruit blijkt dat scholen de inzet van bijvoorbeeld meekijksoftware meestal AVG-technisch goed op orde hebben, maar dat er niet is nagedacht over de impact van meekijken op de leerlingen. Evelijn Jeunink van Privacy op School werkt daarom met een Kinder-DPIA specifiek voor meekijksoftware. Zodat er bij het gebruik van meekijksoftware niet alleen rekening wordt gehouden met privacyregels, maar ook met de rechten van de kinderen.

Volgens Jeunink gaat het op scholen nu vaak over de bescherming van de gegevens die verwerkt worden, maar is het belangrijk om een stap terug te zetten en je af te vragen waarom deze gegevens verwerkt worden en of dat rechtmatig is. ‘De vraag of je de gegevens wel had moeten verzamelen en of het ook anders zou kunnen, komt te weinig aan de orde’, aldus Jeunink. Want ‘Wat doet het met de autonomie van het kind of met de creativiteit van het kind?‘, legt Evelijn Jeunink uit.

De offline lessituatie was volgens Jeunink daarom wel degelijk anders dan de situatie waarin meekijksoftware een paar keer per minuut een screenshot maakt van je scherm. ‘We denken steeds meer na over die effecten. En dat het niet hetzelfde is; voor de klas staan of permanent zien wat iemand doet op een scherm. Dat dat een bepaalde invloed op je heeft en dat ook psychologisch doorwerkt. Het gaat niet alleen om of het mag en of het technisch kan, maar ook om of je het wil, als schoolbestuur. Het is eigenlijk een vraagstuk, het heeft met visie te maken.’ 

Aline Klingenberg, hoogleraar Onderwijsinnovatie, datadelen en communicatierecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, vraagt zich ook af in hoeverre bepaalde digitale leermiddelen wenselijk zijn. De hoogleraar staat op de universiteit ook voor de klas. ‘Zelf heb ik voor het geven van goed onderwijs niet nodig dat ik elke seconde van een student in de elektronische leeromgeving kan volgen. Ik hoef niet te weten op welk tijdstip en hoe lang ze ergens naar gekeken hebben. Dus dan moet die optie uitstaan in het systeem, maar dat staat automatisch aan bij de fabrikanten. Ik vind: dat gaat te ver. Het lijkt me zelfs psychologisch niet helemaal oké om leerlingen elke seconde te volgen’, vertelt ze.

Bron: NRC / Bureau Spotlight