Meekijksoftware. Een veelgebruikte maar dubieuze oplossing voor afleiding op internet.
Alles wat je wilt weten over wat schermcontrole óók doetEr was eens … geen internet in de klas.
Ondertussen is er wél internet in de klas. Maar wat is het verschil eigenlijk? Is de laptop niet gewoon het nieuwe schriftje? Nee helaas, dat is het niet.
Waar internet in het begin net een kleine dorpsbieb was met hooguit drie boeken over je favoriete onderwerp, is het nu een oneindige ruimte met alles wat je maar kunt bedenken. En in die ruimte moeten leerlingen hun schoolwerk doen. De game-controller ligt alleen al wel klaar naast de rekenkast. Om de hoek kun je kletsen met vriendinnen. En in gangpad drie is een bioscoop met oneindig veel kattenfilmpjes.
Daarnaast zijn er ook stiekeme doorkijkjes, een moppenbar en hoekjes waar je beter niet kunt komen.
In deze situatie moeten je leerlingen gaan rekenen. Het is niet gek dat dat geregeld misgaat. Maar wel vervelend.
“Dat lossen we heel simpel op”
Wat is nu de standaardoplossing die veel schoolleveranciers aanbieden voor dit probleem? Een meekijkfunctie. Oftewel: we hangen camera’s in de ruimte zodat je je leerlingen tot de orde kunt roepen als ze een verkeerde afslag nemen.
En daar klopt iets niet. Je leerlingen zitten namelijk nog steeds in een situatie die leren bemoeilijkt en ze worden ook nog opgezadeld met een schuldgevoel als het misgaat. Bovendien creëert het een afstand tussen jou en je leerlingen, terwijl een goede leerkracht-leerlingrelatie belangrijk is voor de leerprestaties en het sociale welzijn van je leerlingen.
Meekijken op de schermen van je leerlingen lijkt een simpel, doeltreffend stukje digitaal gereedschap, maar er wordt iets belangrijks overgeslagen. Namelijk: wat is het effect van deze schermcontrole op je leerlingen? Als je dat niet weet, hoe kun je dan een goede afweging maken of je deze techniek wel of niet wilt gebruiken tegen digitale afleiding in de klas? Daarom, de drie belangrijkste ‘bijwerkingen’ van schermcontrole op een rij.
1. Meekijken op schermen heeft invloed op de relatie tussen leerkracht en leerling
Wat het effect van meekijken op leerlingen eigenlijk is, onderzoekt o.a. Evelijn Jeunink van Privacy op School. Zij werkt aan een Kinder-DPIA specifiek gericht op meekijksoftware, zodat er niet alleen wordt nagedacht over privacyregels, maar ook over de rechten van de kinderen en kinderwelzijn. ‘Wat doet [meekijksoftware] met de autonomie van het kind of met de creativiteit van het kind? We denken steeds meer na over die effecten. En dat het niet hetzelfde is; voor de klas staan of permanent zien wat iemand doet op een scherm. Dat [heeft] een bepaalde invloed op je en dat [werkt] ook psychologisch door.”
Het is niet moeilijk voor te stellen dat meekijken op schermen effect op een kind heeft. Denk je maar eens in dat de directie de hele dag op jouw scherm meekijkt. Sinds de coronalockdowns zijn meekijkfuncties ook binnen bedrijven een groeiende business, zodat leidinggevenden kunnen zien of hun werknemers er niet de kantjes vanaf lopen. Voor een werknemer is dat niet bepaald prettig.
Je voelt je bekeken, gewantrouwd en beperkt. Ook op kinderen hebben meekijkfuncties effect, al zullen ze dat misschien zélf niet kunnen inzien en benoemen.
Daarnaast creëert meekijken op een scherm afstand tussen jou en je leerling. Het is hetzelfde als vrienden die elkaar een appje sturen terwijl ze op hetzelfde feestje zijn. Omdat je je indirect verbindt, staat het directe communicatie in de weg. Bovendien weet iedereen dat je minder bereikbaar bent als je aandacht op een beeldscherm gericht is.
2. Er worden gegevens van leerlingen verzameld
Meekijkfuncties werken meestal door middel van screenshots. Dat betekent dat er data van leerlingen wordt verzameld. Het is niet altijd duidelijk of deze data ook wordt opgeslagen, waar deze data dan wordt opgeslagen en wie er bij de data kan.
In ieder geval is voor het verwerken van gegevens van leerlingen door schermcontrole toestemming van ouders nodig. Vaak, maar niet altijd, is dit door scholen opgenomen in de AVG-protocollen.
Sommige meekijkfuncties geven ook de optie tot live meekijken. Voor live meekijken is toestemming van de leerling nodig. Maar dat is eigenlijk geen toestemming. Volgens Fleur Bubbert van Bureau Spotlight leert de ervaring dat leerlingen automatisch op ‘akkoord’ klikken. Niet voor niets geeft ‘de AVG […] kinderen jonger dan 16 jaar extra bescherming, omdat kinderen de risico’s van de verwerking van hun gegevens minder goed kunnen inschatten.’ Zij klikken dus, zonder na te denken of ze het écht óke vinden. En al zou een leerling zich die vraag stellen, hoe groot is dan de kans dat ze géén toestemming zullen geven en dus ingaan tegen wat de juf of meester normaal vindt? Is dat wel een keuze te noemen?
Daar komt bij: wat als een ouder of leerling daadwerkelijk niet akkoord gaat? Kan de leerling dan geen online onderwijs meer volgen? De vraag is in wiens belang die toestemming eigenlijk gevraagd wordt. Het lijkt in ieder geval niet alsof dat in het belang van de leerling is.
lees verder onder deze leestip
vervolg van het blog
Maar poeh hé, waarom zou je je eigenlijk druk maken over het al dan niet opslaan van screenshots en livebeelden? Zelfs bij een datalek komen dan tóch alleen maar shots van schoolwerk naar buiten. Maar wat als je leerling onder schooltijd informatie opzoekt over een gevoelig onderwerp, zoals thuisgeweld? Dat is geen informatie die buiten het klaslokaal hoort te komen. Een gesprek daarover zou je altijd privé aangaan, met alleen die leerling. Volgens Evelijn Jeunink is het dan ook de vraag of je deze gegevens überhaupt wel moet verzamelen. ‘Het gaat niet alleen om of het mag en of het technisch kan, maar ook om of je het wil, als schoolbestuur. […] Het heeft met visie te maken.’
Gaat het dan wel eens mis? Ja. In 2021 konden onderzoekers zomaar bij de gegevens van een van de grootste aanbieders van meekijksoftware: Netop Vision. Screenshots van miljoenen kinderen lagen op straat. Eerder al slaagden onderzoekers er bij deze software in de microfoons en camera’s van kinderen over te nemen. Dat is geen kleinigheidje. Helemaal niet als leerlingen ook laptops mee naar huis nemen.
3. Het doet niet wat het belooft
Schermcontrole wordt gepresenteerd als de ideale oplossing. Het doet echter niet wat het zegt te doen. De situatie waarin leerlingen online werken blijft zoals gezegd hetzelfde. Meekijksoftware belooft regie over internet in de klas. Maar dat heb je helemaal niet. Je kunt als leerkracht namelijk alleen maar achteraf handelen. Pas als een leerling een website bezoekt die niet de bedoeling is, kun je ingrijpen. Dit heeft twee effecten.
Ten eerste krijg je als leerkracht een soort politiefunctie. Je bent continu aan het controleren om iemand op heterdaad te betrappen. En ten tweede creëer je een kat-en-muis-spel. Je kunt namelijk niet constant controleren. Dus zodra je achter je laptop vandaan gaat, is de controle weg en werkt het systeem niet meer. Je leerlingen hebben dan vrij spel. En omdat ze met meekijksoftware geen vaardigheden ontwikkelen om zelf goed met internet om te gaan, is de kans groter dat het dan mis gaat.
En nu?
Het is vooral belangrijk dat bedrijven die schermcontrole aanbieden transparant worden over hoe hun product werkt. Over wat er met de data gebeurt, hoe zij leerlingen beschermen en hoe hun product bijdraagt aan het welzijn van jouw leerlingen.
Werk je met meekijksoftware of overweeg je dit te gaan doen, houd dan rekening met de genoemde bijwerkingen en hoe je hiermee omgaat. Stel het belang van je leerlingen gelijk aan de belangen van de school en leerkrachten. Laat niet alleen meewegen wat het makkelijkst is, maar wat je moreel gezien de beste oplossing voor iedereen vindt.
Alternatief voor meekijksoftware
Maak jij momenteel gebruik van één van de onderstaande meekijkfuncties en ben je op zoek naar een makkelijk alternatief? Klik hieronder om verder te lezen over jouw meekijkfunctie in vergelijking met Myndr.
Reacties